Caplutta s.Bistgaun Giuv

Giuv sesanfla in tschancun sur il vitget da Dieni sin ina spunda al pei dil Péz Culmatsch. La caplutta dat aunc oz perdetga d’ina ucliva bandunada. Il num Giuv, en veglias scartiras era Juf, deriva dil plaid «jugum», che vul dir ton sco giuv ni crest.
Igl onn 1768 habitavan a Giuv aunc 22 persunas en 5 casas e tenor pader Placi a Spescha stevan 1805 aunc duas casas leu. Mo plaun a plaun ein ils davos habitonts da Giuv secasai giu ella vallada. Tschimun Decurtins ei staus il davos habitont e la davosa casa ei vegnida transportada a Rueras.
Per cletg! Igl onn 1836, per la fiasta da Nadal, destruescha ina lavina siat clavaus e nuegls culs muvels biestga. Tschun perveseders ein vegni satrai e da quels han dus piars la veta. La caplutta en honur da s.Bistgaun ha denton pitiu negin donn.
….
Dalla historia
Ella miraglia dalla caplutta da vart sura fuva biars onns l’annada 1552 veseivla, sgarflada en cun rida cotschna. Existeva gia lu la caplutta da s.Bistgaun? Ualvess, plitost haveva quei orsal in’autra muntada!
La fuorma dalla caplutta lai dubitar ch’ella seigi vegnida baghegiada el decuors dall’entschatta dil 17avel tschentaner.

1750
Igl altar construius entuorn la mesadad dil 18avel tschentaner, ei fetg sempels. Enamiez denter dus pilasters il maletg che representa Jesus vid la crusch, dretg s. Bistgaun e Maria, seniester s.Roc e s.Carli Borromeo. Il maletg el giebel muossa s.Nepomuc.
Il maletg digl antipendi muossa la mort dil marter s.Bistgaun. Sper il flum Tiber damaneivel da Ruma vegn s.Bistgaun mazzaus da ses inimitgs e torturaders cun sittar paliats. Dasperas vesan ins ils pescadurs vid la lavur ed ils habitonts dil marcau che spassegian.

1806
Il zenn el clutger aviert porta l’annada 1806. El ha in diameter da 34 cm; tun: e‘ e peisa circa 30 kg. El porta l’inscripziun:
S.MARIA ORA PRO NOBIS 1806 MEISTER JOSEPH UNT BONEFATZ VALPEN VON RECKINGEN FON WALS.
Maletgs: Maria e s. Antoni da Padua.
Avon la restauraziun fuvan pliras inscripziuns cun rida da pigner veseivlas. Aschia per exempel: «Sogn Bastgaun roga per nus», ed era differentas nodas-casa e l’annada 1552.

Pli da vegl sesanflava ella caplutta da s. Bistgaun ina statua da Nossadunna, che vegneva venerada leu. La scaffa culla statua, tschentada sigl altar, cuntegn oz ina da s.Bistgaun e la veglia inscripziun Mater Dolorosa ei vegnida remplazzada cun Sogn Bistgaun.

1924
Il tetg da slondas ei vegnius remplazzaus cun in da stuors.

1935
Ord la brev pervenda dalla caplania da Rueras 1935:
Il revendissim sur caplon duei ira duas gadas culla s.messa a S.Bistgaun: Ina gada la primavera cura ch’il funs ei luvraus ed ina gada la stad cura ch’ei fan fein si Giuv, circa suenter miez fenadur.

1950
fatg en finiastras novas.

1974
La radunonza da pleiv dils 10 d’uost elegia ina cumissiun per la restauraziun dallas capluttas da s. Bistgaun e s.Brida.

1980-1987
Exteriuramein vegn la miraglia remediada e colurada. Ils proxims onns cuntinuescha la restauraziun. Igl altar vegn restauraus. La miraglia endadens vegn remediada e colurada. Ils bauns vegnan allontanai ed ei vegn fatg en in plantschiu niev da betun. Chor e pierti han retschiert in plantschiu da plattas. Las finiastras ein vegnidas remplazzadas cun novas cun rom da lenn. Cun igl onn 1987 ei la restauraziun vegnida terminada.

2007
Igl entir exteriur ha retschiert nova colur e las necessarias remaduras, aschia il tetg da stuors, la miraglia, escha e finsiatras. Medemamein ei vegniu luvrau egl intern. Ils mirs ein vegni colurai da niev, las finiastras ein vegnidas isoladas. Il lenn el chor e nav ei vegnius coluraus cun colur brina. Las plattas en zuler e chor ein vegnidas schubergiadas. Nova splendur ha era igl altar retschiert cun ina radicala lavada e schubergiada. Suenter la renovaziun veva la caplutta survegniu bauns mo d’ina vart. El liung decuors dalla restauraziun da 1980 fuvan plirs bauns smarschi ni semplamein vegni duvrai per lenna da diever ni da brisch. Ils bauns restai intacts vevan tunschiu mo per ina vart. Il giavisch da tschentar era bauns da vart encunter la Val Giuv ei vegnius ademplius. Ils tschun bauns novs ein vegni construi tenor ils veders e tschentai sin in niev plantschiu da lenn.

2011
Per procurar avunda aria alla caplutta ein las finiastras vegnidas endrizzadas cun in sistem dad arver ellas a traviers. La caplutta ha retschiert in crucifix da lenn derivonts dalla scola veglia da Sedrun Sontget.

Sco PDF